Liever fris

Even een maandje geen alcohol. Het is populair, al hoef je van je vrienden weinig steun te verwachten.

Een aanleiding is snel gevonden. Eindelijk een avond samen, een etentje, vrienden die langskomen, een ex die wil bijpraten, borrel van het werk, het weekend is begonnen, kijk, het is prachtig terrasweer, de vier zit in de klok en ach, we leven maar één keer toch? Een wijntje, een biertje – vaak in die verzachtende verkleinwoorden. We drinken heel wat af. Zo’n vijftig jaar geleden dronken we – Nederlanders boven de vijftien jaar – gemiddeld een half glas alcoholhoudende drank per dag. Nu is dat tweeënhalf. Vooral hbo’ers en universitair geschoolden zijn gewoontedrinkers. En weliswaar drinken mannen nog steeds twee keer zoveel als vrouwen, maar zij zijn sinds de komst van zoete mixdrankjes als Breezer in de jaren negentig en later de rosé en het zoete bier veel meer gaan drinken. Zo. Waarom zouden we niet eens proberen om tijdelijk géén alcohol te drinken? Niet omdat we alcoholisten zijn, maar om te ervaren of we wel genieten van een drankvrij feest. Overgewaaid uit landen als het Verenigd Koninkrijk en Australië kent Nederland nu ook de Dry January, Ocsober en de Dryathlon. Je ziet hier allerhande initiatieven opduiken. Leden van Facebookclubs en appgroepen steunen elkaar tijdens de zelfverkozen drooglegging. Carnavalsvierders helpen elkaar online de vastenperiode door en de paar duizend deelnemers van ikpas.nl geven feedback op hun alcoholloze dertig of veertig dagen. Ralph de Haan (41) pakt het rigoreuzer aan. Sinds oktober is hij gestopt en hij wil het een jaar volhouden. Niet dat hij aan het ontsporen was, verzekert hij. Hij dronk gewoon af en toe een borrel en omdat hij als filmmaker regelmatig bij openingen en festivals is, misschien net iets vaker dan goed voor hem was. Toch al gauw een fles wijn op een avond. „Ik kon goed mijn werk doen, maar ik was constant moe. Ik leefde in een verkeerde energie. Nu ik niet drink voelt het…”, hij aarzelt even, „…als geestelijke ontplooiing. Dat klinkt een beetje vaag, maar ik ben aandachtiger en vooral gebalanceerder. Ik slaap beter. Het is nu ook makkelijker om niet te roken, om te sporten en gezonder te leven. En ik ben een leukere vader. Op zaterdagochtend nam ik mijn dochters van 5 en 8 vaak bekaf op sleeptouw. Nu ben ik er helemaal bij.” Wordt drinken het nieuwe roken? Groeit er een taboesfeer rond alcohol zoals die al langer rond roken hangt? Rob Bovens van het Trimbos-instituut en initiatiefnemer van de website ikpas.nl, denkt van wel. „Het gaat grotendeels om beperking van de beschikbaarheid. Roken mag niet meer in het vliegtuig, in de trein, in de kroeg, noem maar op. Bij alcohol zie je deze trend nu ook: alcohol wordt in veel sportscholen al niet meer geschonken, er zijn steeds minder happy hours.” Al zal het nooit zo ver komen dat er in een kroeg niet meer gedronken wordt, zegt Bovens. „Drinken heeft ook een sociale functie, het is gezelligheid. Het de meest geaccepteerde drug.” Met het initiatief ikpas.nl probeert Bovens vooral de vanzelfsprekendheid van alcoholgebruik aan te pakken. „Voor de jaren zestig van de vorige eeuw dronk men alleen bij een bijzondere gelegenheid. Er waren niet zoveel kroegen en geen supermarkten met schappen vol drank. Nu is het gewoon dat volwassenen elke dag drinken, wat het extra moeilijk maakt om de alcohol te laten staan. Door een maand te stoppen, dwing je jezelf om die gewoonte te doorbreken.”

Het is niet eenvoudig de verleidingen te weerstaan. Terwijl Ralph de Haan gewoon naar borrels en etentjes gaat, meed student criminologie Sairoong Huisman (25) het kroegleven juist tijdens haar Dry January. De nieuwjaarsborrel gaf haar het duwtje in de rug om te stoppen. „Het feestje was nogal uit de hand gelopen. Volle flessen cava stonden voor mijn neus en na zo’n twaalf glazen vond ik het genoeg en ging ik naar huis. Toen ik uren later wakker werd, lag ik met mijn gezicht op de iPad – in mijn eigen bed gelukkig, dat wel – en ik was mijn telefoon kwijt. Ik wist niet meer wat er was gebeurd.” De vier weken zonder alcohol deden haar goed. „Ik vond het best pittig, ook al volgde ik er geen dieet bij zoals sommige vrienden wel deden. Uiteindelijk was het wel te doen, ik wilde ervaren dat ik niet overal alcohol bij nodig had en dat is gelukt. Het viel me wel op hoe sommige vrienden niet meewerkten. Een vriendin zei verbaasd dat zíj toch wel leuk genoeg was om een wijntje mee te drinken?” Maar hoe gezond is zo’n maand niet-drinken, zet het zoden aan de dijk? Het blijkt een nog haast onontgonnen onderzoeksterrein. Met ikpas.nl doet Bovens, die tevens lector verslavingspreventie is aan de Hogeschool Windesheim in Zwolle, nu onderzoek naar de fysieke en psychologische voordelen van een periode niet drinken. „Deelnemers melden dat ze zich fitter voelen en minder psychisch afhankelijk.” Je zou kunnen verwachten dat mensen voordat ze een maand stoppen, of juist na die maand, extra veel gaan drinken maar dat is Bovens niet tegengekomen. „Tot nu toe horen we vooral dat mensen in die maand beter slapen, afvallen en zich fitter voelen.” Blijft de vraag wat de bewezen gezondheidsvoordelen zijn van een tijdelijke stop. Alcohol is slecht voor je lijf, dat weten we. Als je matig drinkt [zie kader] heb je een iets verhoogde kans op kanker, waarschijnlijk geen verhoogde kans op hart- en vaatziekten en een licht verhoogde kans op geheugenverlies, zegt hoogleraar verslavingszorg van de Universiteit van Amsterdam Wim van den Brink. Een zware drinker – dat begint bij vijf glazen per dag en loopt soms op tot dertig – heeft een duidelijk verhoogde kans op kanker, levercirrose, diabetes, dementie, hart- en vaatziekten (en verkeersongelukken en ruzies). Zo’n zware alcoholist levert al snel vijftien tot twintig jaar van zijn leven in. Van den Brink: „Maar als je geen overmatige drinker bent geweest, maakt een korte periode niet drinken niet zoveel uit. Het heeft geen acute effecten op je lichamelijke gesteldheid. Het geeft je lever tijdelijk rust, maar als je daarna weer drinkt is die winst snel weer verdwenen. Structureel minder drinken is nog altijd gezonder dan een maandje helemaal niets.”

Saai „Zonder drank is het allemaal wat saaier”, concludeert de 34-jarige Chris (die niet met zijn achternaam in de krant wil) na zijn maand niet-drinken die hij onlangs afsloot. Hij gebruikte die weken ook om gezonder te eten en veel te sporten. „De eerste anderhalve week was ik onrustig: ik at heel veel, dronk veel frisdrank. Daarna ging het beter en toen was het alleen nog saai. Zo liep het stroever als ik in de kroeg op een vrouw af stapte. Met alcohol klets je gewoon door. Maar zonder denk je al gauw: laat ik mijn versierpoging maar staken. En misschien is dat niet eens een slecht idee.” De positieve effecten die gematigde drinkers die tijdelijk stoppen ervaren, zijn volgens hoogleraar Van den Brink vooral fantasie. Maar dat is niet erg, zegt hij, fantasie werkt als „een vliegwiel” voor dat positieve gevoel. Volgens hem ligt de populariteit van een tijdelijke alcoholstop in het verlengde van de manier waarop we tegenwoordig met drugs omgaan. We proberen het gebruik op een min of meer verantwoorde wijze in onze levensstijl in te passen. „Je ziet nu bijvoorbeeld vaker dat iemand af en toe een pilletje neemt bij een feest, dan dat iemand echt verslaafd raakt. Een bewust gebruik van alcohol, en soms eens een maandje stoppen, past in die trend. Mensen nemen meer dan vroeger gewogen risico’s als het hun gezondheid aangaat.” Wat voor drinker bent u? Gematigde drinkers: vrouwen die maximaal 14 en mannen die maximaal 21 glazen alcohol per week drinken, zonder twee of meer opeenvolgende dagen waarop vrouwen meer dan 5 en mannen meer dan 6 glazen alcohol per dag drinken. Overmatige drinkers: vrouwen die 15 à 35 en mannen die 22 à 50 glazen per week drinken. Excessieve drinkers: vrouwen die meer dan 35 en mannen die meer dan 50 glazen per week drinken. Episodisch excessief zijn vrouwen en mannen die op twee of meer dagen per week minimaal 5, respectievelijk 6 glazen drinken. De alcoholrichtlijn van de Gezondheidsraad was tot 2006 drie glazen per dag voor mannen en twee voor vrouwen. Die is aangescherpt omdat is gebleken dat ook regelmatig gebruik van kleine hoeveelheden alcohol kan leiden tot gezondheidsschade. Nu geldt: maximaal twee voor mannen en één voor vrouwen.   Gepubliceerd in de LUX-bijlage van NRC Handelsblad, 2015